HİTİT KRALI II.MURŞİLİ'NİN VEBA SALGINI İLE SAVAŞI

Yazan: S. Vedat Karaarslan Arkeolog- Y. Mühendis

Hitit Kralı I. Şuppiluliuma Mısır ve Mezopotamya'dan getirdiği esirler ile birlikte Hattuşa'ya veba hastalığını da getirmişti. Hititce de 'Şuppi' 'saf' anlamına gelirken 'luliuma' 'kaynak' anlamına gelir ki Şuppiluliuma 'saf kaynaklı' anlamına gelirdi.

Su ile önemli ritüel tabletleri ele geçen Hitit İmparatorluğu'nda  'henkan'  'veba' hastalığı olarak bilinirdi. Vebaya yakalanan 'İştark' yani 'hasta' lar Hititlere II. Murşili döneminde belki de ezeli düşmanları olan Kaşkalar'dan daha fazla zarar vermişti. Kuzeydeki Kaşkalar (Gasgas) ve batı komşuları Arzawa' lılar genç yaşta kral olan II.Murşili ile dalga geçiyorlardı.

II. Murşili'nin babası I. Şuppiluliuma ve kardeşi II. Arnuvanda'da veba hastalığı yüzünden ölmüştü. Yine de Hitit Kralı II. Murşili, veba salgını ve Kulitha Dağı'nda dize getirdiği Kaşka'ların saldırıları yüzünden azalan halkı nedeniyle ve günümüzdeki Afyonkarahisar'daki Hapanuva adlı kale üzerinden saldırdığı batı komşusu Arzawa bölgesinden esirler getirerek Hitit topraklarına yerleştirmişti.

II. MURŞİLİ'NİN VEBA TABLETİ 

Hititlerde veba gibi salgın hastalıkları ortadan yok etmek üzere 'Ashella' adını verdikleri törenlerde hastalığın yok olması için bir boğa kesilerek boğanın salgın hastalığı düşman ülkelerine taşıması için dilekte bulunulurdu.

Ashelle ritüelinden sonra kurban alanından ayrılarak şehirlerine vardıklarında bir suyun içine tuz dökerler ve ellerini bu su ile yıkarlar ve iki yerde ateş yakarak arasından geçerlerdi. [1]

Hititlerin temizliğe verdikleri önemi göstermesi açısından dini bir ritüel olarak örneğin kralın ayine başlamadan önce ağzını su ile çalkalaması gibi suyu çok fazla kullandıklarını arkeolojik kanıtlar ortaya koymaktadır.

Bütün bu ritüellerle birlikte II. Murşili (MÖ.1321–1295) Hatti ve Hitit ülkesini yakıp kavuran vebanın nedenini bir cinayete bağlamıştı. Babası I. Şuppiluliuma'nın Genç Tudhaliya olarak da bilinen üvey kardeşi III. Tudhaliya'yı neden öldürttüğünü düşündü. (m.ö.1350)

III. Tudhaliya tabletlerde 'tur' rumuzu ile yazılırdı ve 'genç' anlamına gelirdi. I. Şuppiluliuma'nın annesi bir olmayan üvey kardeşi idi. II. Murşili üvey amcası için  tabletlere

'Genç Tudhaliya Hatti'nin efendisi olduğu için, prensler, soylular, komutanlar, subaylar, Hatti'nin bütün piyade ve süvarileri ona bağlılık yemini yapmıştı. Babam da bağlılık yemini yapmıştı. Ama babam Tudhaliya'ya karşı yanlış davrandığı zaman Hatti'nin bütün prensleri, soyluları, komutanları ve subayları babamın tarafına geçtiler. Ona bağlılık yemini yapmış olmalarına rağmen Tudhaliya'yı yakaladılar ve öldürdüler. Ayrıca, onun tarafını tutan bütün kardeşlerini de öldürdüler.” [2]

diye yazdırmıştı.

Vebanın nedeni bu cinayet olmalıydı. Ancak II. Murşili babasının işlediği bu suçtan dolayı neden henkan ile cezalandırıldığını düşünüyordu.

Bir gök gürlemesi sonucunda korktuğu için 'ağzımda söz azaldı' yazılı tabletlerinden 'kekeme' olduğu düşünülen ve krallığı boyunca Anadolu içindeki düşmanları ile savaşan en uzun süreli krallık yapan II. Murşili'den sonra  yerine geçecek Muvatalli adındaki oğlu, Kuzey Suriye'deki Kinza Ovası'nda yaptığı Kadeş Savaşı ile tarihin ilk anlaşmasının yapılmasına vesile olacaktı.

Hitit Krallığını veba gibi bir salgın hastalıktan kurtaran krallığı süresince hayatı sürekli mücadele içinde geçen II. Murşili'nin ölüm nedeni henkan (veba) değildi ve Hattuşa Sarayı yakınlarındaki V. numaralı tapınağa gömülmüştü. 

ARKEOTEKNO  

[1] Ali M. Dinçol, “Ashella Ritüeli (CTH 394) ve Hititlerde Salgın Hastalıklara Karşı Yapılan Majik İşlemlere Toplu Bir Bakış”, Belleten, Cilt: XLIX, Sayı: 193, Ankara 1985, s. 23-35

[2] KUB 14.14 i 13-19; İngilizce tercümesinden uyarlanmıştır: Beckman, G. (1997) "Plague Prayers of Muršili II", Context of Scripture I, p.156-160.