ANTİK ÇAĞLARDA MADDENİN TANIMI

ANTİK ÇAĞLARDA MADDENİN TANIMI

S. Vedat Karaarslan

Arkeolog-Y.Mühendis 

Canlı ve cansız varlıklar arasındaki benzerlikler madde içindeki ruhun (töz, cevher) incelenmesinin antik çağa kadar uzanan bir geçmişi vardır. Madde, ruh ve ruhun yöneticisi olan beyin arasındaki ilişkinin kurulması günümüzde dahi birçok soruyu cevapsız bırakırken madde ilk kez  Empedokles ( MÖ 492–432) tarafından her birine ‘root’ adı verilen ‘klasik elementler’ adı altında  ‘toprak, su, hava ve ateş’ olarak evrenin  temel tanımları içinde yer almıştır. ‘Root’ların her biri astrolojik olarak dörde bölünen 12 adet burcun içindeki her 3 adet burca karşılık gelen mantıksal bir anlam taşımaktaydı.  

Beşinci element olarak ise cevher ( Latince quintessence) tanımlanmıştır.  Cevher toplumların oluşumunda etken olan fizik ve sosyolojik yönelimlerin de temelini teşkil edecek bir seçim olarak örneğin Japon ulusunun yaşam tarzına esas olan ‘çalışkanlık ve disiplinlilik’ kavramları onların beşinci element olarak Budist Düşüncenin temeli olan ‘Void’ i seçmelerinin neden olduğu söylenebilir. Çünkü Budizm felsefesinde en yüksek hakikat olarak tanımlanan Shunyata, boşluk anlamında kullanılan ‘void’ olarak tanımlanır ki bu da dünyadaki bolluğun geçici olduğunun bir kanıtıdır. Japonların geleneksel olarak insan mizacının temeli olan ‘vicdan’ unsurunu da element olarak kabul etmesi onların günümüzdeki toplum yaşamları içinde birbirlerine olan saygınlıklarının bir ölçütü olarak yüzyıllar boyunca süregelen tradisyonel  özellikleri olmuştur.

Eski Grek kültüründe eter ve fikir in beşinci element olarak tanımlanması Yunanlı filozofların bilime yapmış oldukları katkıyı gösteren toplum olmalarının bir nişanesi olarak gösterilebilir. Sonuç olarak beşinci element evreni oluşturan bing-bang dan hemen sonra maddenin oluşumundan hemen önce ortaya çıkan kuark-gluon parçacıklarının insan beynindeki hücrelerin en yüksek titreşim (hareket) modundaki yüksek frekanslı ışınlara tekabül eden cevherin vicdan, fikir, çalışkanlık ve disiplinli olmasını gerektiren davranış modellerini ortaya koyar.

Antik çağ kenti  Milet’te (Aydın ili) dünyanın kabul edilen ilk bilim adamı Thales, yüzyıllar önce Menderes ırmağının alüvyonlarla henüz doldurmadığı ovanın Akdeniz’ in suyu ile dolu olması dolayısıyla yaşamı oluşturan ilk maddenin ‘su’ olduğunu kabul etmişti. Thales’in öğrencisi Anaksimenes ise yaşamı oluşturan ana maddenin sudan daha fazla olan dünyayı kaplayan ‘hava’ olduğunu kabul etmişti. Bu kabulün temelinde suyun buharlaşarak havaya karışma özelliğine sahip olmasıydı. Heraklitos ise tüm kozmosu oluşturan kaynağın ‘ateş’ olduğunu şair Ksenophanes ise dağlardaki deniz fosillerini gerekçe göstererek dünyayı oluşturan 4. Maddenin ‘toprak’ olduğunu kabul etmişti.

Maddenin temeli olan ‘element’ kavramını ise ilk kullanan düşünür Platon, bu görüşlere karşın standart elementler olarak kabul edilen toprak, su, hava ve ateşi kabul etmeyip geleneksel kabullere karşı çıkarak maddenin en küçük yapıtaşının ‘atomizm’ olduğunu ilk kez ortaya attı. Bu fikirlerine karşı olanları eleştirirken ise;

‘onlar toprak, su, hava ve ateşin varlığını akla ve maharete değil, doğaya ve şansa bağlıyorlar. Onlara göre bunlardan sonra gelen cisimler olarak Dünya, Güneş, Ay ve yıldızlar, ruhtan yoksun bu varlıklardan dolayı vücuda gelmiş. Şans tarafından, sahip olduğu kuvvete bağlı olarak devindirilen her varlık, bir yolunu bulup uygun ve uyumlu bir şekilde bir araya gelmiş; sıcağın soğukla, yaşın kuruyla, sertin yumuşakla birleşmesi gibi zıtların birliği şansa bağlı olarak ortaya çıkmış. Gökyüzü ve ona ait olan her şey de aynı şekilde oluşmuş. Bu şeylerden yaratılan bütün bitki ve hayvanlar, bütün mevsimler, bir tanrı ya da bir usta tarafından akılla değil, dediğimiz gibi, doğa tarafından şans eseri yaratılmıştır.’

Şeklinde yorum yapmış ve söz konusu 4 ana elementin temel olarak Isosceles (İkizkenar üçgen) ve Scalene (kenar uzunlukları farklı olan üçgen) adını verdiği üçgenlerle izah etmiştir.

Böylece Pisagor’dan bu yana makrokozmosu oluşturan 5 elementin tasvir edildiği pentagramı sayılarla tanımlayan felsefe yorumları ilk kez geometrik şekillerle izah edilerek her iki üçgenin belirli sayılarda bir araya getirilmesi ile oluşturulan geometrik şekillerden küp ile toprak, tetrahedron ile ateş, octahedron ile su ve eikosahedronlar ile hava tanımlandı.

ARKEOTEKNO