Arkeoloji, özellikle kazı alanları ve buluntuların tarihlendirilmesi açısından teknolojik gelişmeyi en hızlı takip etmesi gereken bir bilim dalıdır.
Arkeologların işlerini kolaylaştırıcı bir çok portable cihaz kazı alanlarında ve buluntuların değerlendirilmesi için kullanılmaktadır.
Son 30 yıldır büyük bir itina ile arkeometri alanında kullanılmakta olan X ışını floresans spektrometresi (XRF) cihazı özellikle volkanik kayaların analiz edilmesinde kullanılan çok önemli bir kullanım alanı bulmuştur.
Bu makalede öncelikle XRF in nasıl bir sinyal olduğu sonra arkeometri alanında nasıl kullanılabileceği üzerinde durulacaktır.
Aşağıda bir elektron tabancası görülmektedir. Bu tabanca üzerinde Vf ucundan bir tungsten filamente gerilim uygulanırsa katottan çıkan elektronlar (+) kısım olan anoda yani hedefe doğru hızlanır.
Katod ile anodun arasında bir bulut halinde toplanan elektronlar bir Vh elektrik alanı ile hızlandırılırsa bu durumda anoda çarpan elektronlar X ışınları olarak yayılmaya başlarlar. Voltaj artırılırsa X ışını enerjileri artar ancak dalga boyları düşer.
Buna göre bir arkeolojik kazıda kazıda yüzeye yakın yerlerde kısa dalga boyu gerekeceği için XRF cihazlarında daha yüksek voltaj ile çalışılmalıdır. Yüzeyden uzak bölgelerde X ışını kullanılacak ise X ışını elde etmek üzere daha düşük voltaj kullanılmalıdır.
Bu değerler aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.
Bu ışınlar bir hedef nesne üzerine örneğin bir kayanın üzerine düşürülürse ve buradan yansıyan sinyaller değerlendirilerek kayanın kimyasal analizi yapılır. Bu ölçüm şematik olarak aşağıda gösterilmektedir. Örnek (sample) üzerine gelen X ışınları yansıyarak bir detektörden algılanarak değerlendirilmektedir.
X Işınları toz, sıvı ya da katı bir örnek malzeme üzerine düşürülerek yapılabilir. XRF uygulamaları arkeoloji alanında buluntular üzerine uygulanabileceği gibi jeoloji, mineroloji, mücevherat, gıda, kimya gibi alanlarda da sıkça uygulanan bir yöntemdir. Bu teknik ile yapılan analizlerde örnek üzerinde hiçbir tahribat olmaz. (non destructive). Test sonucunda arkeolojik buluntuların içinde kimyasal olarak ne kadar element, bileşik ..vs var ise bir ekran üzerinde yüzde değerleri ile görüntülenir.
ARKEOTEKNO
Sayfa Yorumları (0)
Yorum Bırakın