Aşı boyası (ochre) doğal olarak elde edilen bir toprak boya olup sarıdan koyu kırmızıya kadar değişen renkleri olabilir. Osmanlı döneminde yaygın kullanılan bir boya cinsi olmuştur. İçinde değişik miktarlarda demir hidroksit, alüminyum hidroksit ve silis vardır. Sarı aşı boyası 250 ºC’ a kadar ısıtılırsa rengi kırmızıya döner. Örtücülüğü fazla değildir, güneşte solmaz, asitlere tepki vermez, dış etkenlere dayanıklıdır. Suda erir, yağda çözünür. Ahşap evlerin tahta kaplamalarını korumak ve renklendirmek için kullanılmıştır. Halk ucuz olduğu için su veya tutkallı suda eritilen aşı boyasını tercih etmiş; daha özenli iş isteyenler ise aşı boyasını beziryağına katarak kullanmıştır. Bugünkü uygulamalarda aşı boyası bulunamadığından, kırmızı demir oksit, Osmanlı beziri, doğal neft ( çam terebentini ) ve kurşun üstübeç ( kurşun beyazı ) ile hazırlanır.

 

Aşı boyası (ochre) koyu sarı ve hematiit demir  oksit bileşikli olarak dünyanın birçok yerinde doğal olarak bulunan bir çeşit kil mineral bileşiğidir. Prehistorik çağlarda aşı boyası çok sık olarak kayalar üzerine yapılan resimler, çömlekler  üzerine  çizilen resimler , insan dövmeleri ve antik çağda mağara resim sanatı için kullanılmıştır.

 

Aşı boyası genellikle insan -mezar ilişkisi üzerinde antik çağda çok önemli verileri günümüzde arkeolojik olarak bize sunar. Örneğin üst paleolitik çağda Arene Candide mağarası (Günümüzden Önce (G.Ö)  23.500 yıl, Gravettian Dönem, İtalya) genç bir adamın kemikleri üzerinde aşı boyası tespit edilmiştir.

 

İngiltere'de Paviland Mağarasında  "Kırmızı Lady" olarak adlandırılan kırmızı aşı boyası ile ıslatılmış bir mezar  ve Copan Maya buluntularında da aşı boyasına rastlanmşıtır. Sarı (limonit ya da goethite olarak adlandırılır) ya da kahverengi olarak doğal ortamda bulunan aşı boyası su verildiğinde kırmızı veya hematit rengine dönüşerek eksi çağdan bu yana kullanılan kimyasal bir materyal olmuştur. .

 

154_paviland.jpg

 

PAVILAND MAĞARASI 

 

 

Arkeolojik alanda hardal sarısı olarak aşı boyası  mümkün olan en erken kullanımı Doğu Afrika'nın Kapthurin Oluşumunda GnJh-03 olan bölgede, yaklaşık 300.000 yaşında ve Zambiya Twin Rivers de tespit edilmiştir. Dini törenler ile ilişkili olduğu tespit edilen bu alanlara Blombos Mağarası ve Güney Afrika Klein Kliphuis Mağarası da sarı hardal aşı boyalı taş devri ortalarına tarihli levhalar bulunmuıştur.

 

 

henshilwood2HR.jpg

 

BLOMBOS MAĞARASI (G.AFRİKA) AŞI BOYALI BULUNTULAR 

 

 

Hardal sarısı kaynaklarının tespit edilmesine yönelik olarak  Arizona Tucson havzasında nötron aktivasyon analizi (INAA) kullanılarak jeo-kimyasal tespitler ve çalışmalar halen devam etmektedir.

 

Güney Afrika' da bulunan ve yontma taş devrinin ortalarına tarihlenen Sibudu Mağarası'nda hardal sarısı aşı boyasının tahılların öğütülmesi için kullanılan değirmen sistemlerinde taşın ahşap kısımları aşındırmaması için macun olarak  izolasyon maddesi olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu şekildeki mastik (macun) özellikli kullanımlar Kenya'daki Enkapune Ya Muto ve üst paleolitik çağa yönelik olarak Fransa'da bazı arkeolojik bulgulara rastlanmıştır.

 

ARKEOTEKNO 

 

 

 Kaynaklar: http://archaeology.about.com

                        http://www.explore-gower.co.uk