I. DÜNYA HARBİ’NDE SATRANÇ OYUNLARI: SARIKAMIŞ 5 OCAK 1914

I. Dünya Harbi, kapitalizmin etkisiyle sanayinin gelişmesi sonucunda gücü ellerinde tutan ülkelerin harita çizme ve paylaşım savaşıdır.

Osmanlı Devleti gibi sanayisi gelişmemiş ülkeler bu paylaşım çılgınlığı içinde kendisini adeta bir satranç oyunu içinde bulan bir konumdadır. Bu satranç oyunu İtilaf Devlet olarak Büyük Britanya, Fransa’nın öncülüğü ile Almanya’nın başını çektiği İttifak Devletleri arasında gerçekleşmekteydi.

I. Dünya Harbi'nde kimin ya da kimlerin vezir olacağına karar verilecekti.

Alman Genelkurmay Başkanı olan Kont Alfred von Schlieffen Fransa ve İngiltere’yi Avrupa’nın ortasında Alsace Lorraine bölgesine saldırmasını sağlayarak burada düşmanı karşılayıp trenlerle Doğu Almanya sınırlarına taşıyacağı askerlerle Rusya’yı alt etmeyi düşünüyordu. Bu plan ile I. Dünya Savaşı içinde 23-30 Ağustos 1914 tarihlerinde yapılan Tannenberg Muharebesi ile Almanlar, Ruslara karşı üstünlük kurarak muharebeyi kazanmışlardı.

İşte kendi ülkesinin doğusunda bu üstünlüğü kazanan Almanya bu savaşa başlamadan önce Osmanlı Devleti’nin doğusunda Rusları meşgul edecek Osmanlı Ordusu’na ihtiyaç duymuş ve bu muharebeden öncesinde Rus Ordusu’nun seçkin askerleri Sarıkamış cephesine taşınmaktaydı.

Çoğunluğunu Alman subayların oluşturduğu ve Osmanlı Ordularında resmi görevleri olan Alman subayların katıldığı 16 Ağustos 1914 günü bir toplantı yapılır. Bu toplantının en önemli kararı Osmanlı Devleti’nin ilan ettiği seferberliğin tamamlanmasını beklemeden ‘hemen harekete geçilmek lazım geldiği’ şeklindedir. [1]

Avrupa’daki Çar Rus Ordusu’nun karşısına bir güç olarak doğu cephesine de Osmanlı Ordusu’nun sürülmesi gerekli görülmüştü.

Ancak sonuçta 5 Ocak 1914 tarihinde 9 ve 10 Kolordular büyük bir kayıp vermiş ve birlikler arasındaki iletişimsizlik ve koordinasyon nedeniyle haberleşmenin yapılamadığı bir ortamda III. Ordu Komutanı tarafından da 11. Kolordu’ya taarruz emri veriliyordu.

Osmanlı III. Ordusu’nun 11. Kolordusunun saldırıları Yeniköy ve Göldağ bölgelerinde yaşanan çatışmalar sonucu kaybedildi ve Gürcücede ‘otlak’ anlamına gelen "zvini" sözcüğünden gelen günümüzde adı Süngütaşı olan Sarıkamış’a 39 Km uzaklıkta olan köyde 11. Kolordu Komutanı ile Ordu komutanı bir görüşme yapmıştı.

Zivin, 93 Harbi olarak bilinen savaşın içinde Zivin Muharebesi’nde yaz aylarına tekabül eden 25-26 Haziran 1877 tarihinde Çarlık Rusya Devleti ile Osmanlı Devleti arasında gerçekleşen ve Osmanlı zaferi ile sonuçlanan muharebe ile ünlüdür. Gök bilimi ve matematikle de ilgilenen kısa bir süre sadrazamlık da yapan Darüşşafaka Cemiyeti’nin kurucularından ileri görüşlere sahip Gazi Ahmet Muhtar Paşa komutasındaki Türk birlikleri Hatunoğlu Kurt İsmail Hakkı Paşa ile Zivin’de Ruslarla yapılan muharebede üstünlük sağlamışlardı.

Ancak bir tesadüf olarak aynı adı taşıyan İsmail Hakkı Paşa’nın sol cenah kolordusu Sarıkamış’ta büyük bir felaket yaşamıştı.

Osmanlı III. Ordusu’nun 10 Kolordu Komutanı Hafız İsmail Hakkı Paşa 5 Ocak 1914 günü ‘şereften başka her şey mahvoldu’ diyecekti.

Ancak satranç oyunu devam ediyordu..

ARKEOTEKNO

 [1] Ali İhsan Paşa (Sabis) Harp Hatıraları.