PERS KAYNAKLARINA GÖRE İSKİTLER-12

S. Vedat Karaarslan

Arkeolog-  Y. Mühendis

Pers kaynaklarında İskitlerin adı 'saka' olarak geçer.

Günümüzde İran'da Kirmanşah ve Hamadan, diğer bir deyişle Medya'nın antik bölgesi olan Ekbatana, arasında Akhamenidler döneminde 'tanrıların yeri' olarak bilinen Bisutun (ya da Behistun) dağı bulunur. Bu yer aynı zamanda bagastana olarak da adlandırılır. Bölge tarihi İpek Yolu üzerindedir. 

İskitler hakkında en önemli kaynak Pers kralı I. Darius' un M.Ö. 5.yüzyılda çivi yazısı ile yazdırdığı Behistun kitabesidir.Bu kitabe bir ölçüde Roma'lı August'un başarılarını anlattığı bir örneği ve kopyası Ankara Hacı Bayram Camii yanında bulunan Augustus Tapınağında diğerleri ise Pisidya'da Apollonia ve Antiocheia (Yalvaç) da bulunan 'res gestae' si ile karşılatırılır. Elamca, Babilce ve eski Persçe olarak üç dilde yazılan Behistun anıtındaki bu yazıta göre Sakalar, Saka tigrakhauda (sivri başlıklı sakalar), Saka tiay para daray (Denizin ötesindeki Sakalar) ve Saka haumavarga (Hauma içen Sakalar) olarak 3 kısımda yazılmışlardır.  (Hermann, 1933).  Burada 'varga' İskitce 'içmek' anlamına gelir, 'hauma' ise 'homa' adlı bir bitkiden elde edilen bitki öz suyu ya da içki anlamındadır.Yukarıdaki Behistun anıtındaki kral I. Darius'un önünde elleri bağlı bir sıradaki esirlerin en arkasındaki sivri başlıklı (pointed hat) esir İskitli olarak tasvir edilmiştir. İskitli olarak tasvir edilen bu figür anıtın belirli bir periyoda yayılan yapılma süresi içinde en sonra ilave edildiği düşünülmektedir.

Saka tigrakhauda yani sivri başlıklı İskit tasvirindeki sivri başlığın bir benzeri Hitit başkenti Hattuşa'daki bir bulunan bir rölyefdeki tasvirde de görülmüştür. Bu benzerliK, m.ö. 1200 de yıkılan Hitit devleti krallarının giydikleri sivri başlık ile daha sonra m.ö.800 de ortaya çıkan bir Orta Asya kavmi olan İskitler arasındaki başlık benzerliğini ortaya koyması açısından oldukça ilginçtir.  

Kitabede  "Saka ordusunun sınır dışı edilmesiyle, Saka ülkesine sivri başlık taşıyan Sakalar'a karşı hareket ettim. ......'ya yürüyüşle vardıktan sonra, orada ordumla nehirleri geçtim. Orada çok olan Sakaları yendim. Bir kısmını tutukladım. Esirleri zincire vurdurttum ve öldürttüm. Sakunkha adlı liderlerini yakalayarak bana getirdiler. Orada başka ileri gelenlerini de tutukladım." şeklinde Darius'un sözleri yer almaktadır.

Bu zaferden cesaret alan Pers kralı bu kez Karadeniz Bölgesinde bulunan İskitleri yok etmek üzere harekete geçti. Ancak İskitlerin oyalama taktiği uygulamaları sonucunda bu kez Darius geri çekilerek İskitlerin üzerine gitmekten vazgeçti.

ARKEOTEKNO