CÜMLELERİN ANLAMSIZLIĞI ÜZERİNE
Bir ifadenin bulanık mantık olarak nitelenmesi hangi duruma ya da hangi varlığa uygulanacağının belli olmaması olarak tanımlanır.
İfadenin yanlış olması, birden fazla nesne ya da varlığa uygulanıyor olması ya da anlamsız olması bulanık mantığın konusu olmazken uygulamalardaki belirsizlik, bulanık mantığın tam olarak tarifini verir.
İfadenin tutarlı olarak tanımlanması ise ifadenin tümünün doğru olması anlamına gelir. Mantık açısından her zaman doğru olan bu gibi değerler ‘totoloji’ (tautology) olarak adlandırılır. Bu sonuç bizi totolojilerin mutlaka tutarlı argümanlar içermesi gerektiğine ulaştırır
Demek ki bulanık konuşmamanın yani tutarlı bir şekilde konuşmanın esası mantıki yönü ile her zaman doğru değerleri ifade eden bir totoloji olması gereği bulunur.
Bu tip ifadeleri modern mantık konuları olarak sonucun her zaman ‘1’ olduğunun ifade edilmesi olarak tanımlarız. Totoloji değeri taşıyan böyle bir konuşma ya da ifadenin klasik mantıkta tam karşılığı ise bir fikrin açıkça ifade edilmesi anlamına gelir.
Elektronik devrelerde totolojinin tam karşılığı devre üzerinde bulunan tranzistör, kapasitör ve benzeri bütün devre elemanlardan akımın geçiyor olması olarak varsa eğer bütün lambaların ya da LED lerin yanmasıdır. Çıkışı her zaman DOĞRU (lojik 1) olan OR (veya) ve NAND (değil ve) lojik kapıları ile tasarımlanmış elektroniğin TOTOLOJİ devresi ya da DOĞRULUK tablosu yukarıda verilmektedir. (Not: Bu elektronik devre, insan psikolojisi için simülasyon yapılabilecek şekilde (ör. (1) insanın olumlu, (0) olumsuz psikolojiye sahip olması şeklinde) test amaçlı olarak kullanılabilir.)
Bir konuşmanın ifade edilmesinde dikkate edilecek husus konuşma akışı içinde ‘veya’ bağlacı ile iki fikrin genellikle ‘ancak’ ile başlayan bağlacındaki birinci ifadenin olumlu ikinci ifadenin ise birinci ifadeye ters olarak söylenmesi halindeki söylemler her zaman doğru olacağı için sonuç bir totoloji olmasına rağmen bu durum doğru olarak söylenen bir ifadenin tam tersinin veya bağlacı ile bağlanması nedeniyle ortaya çıkacak sonuç bir kaos olarak tanımlanabilir.
Ancak ile başlayan ifadenin içinde ‘ve’ ile bağlanan birbirine aykırı iki görüşün sonucu ise yine mantıksal bir terim olan ‘çelişki’ (contradiction) olarak tanımlanır ki bu durum kaosun tam karşılığıdır.
Her iki durum da konuşmalarda ve sosyal medya yazışmalarında kişi kendini ifade ettiğini zannederek çok sıklıkla yaptıkları hata olarak bilinir.
Demek ki konuşma akışı içinde genellikle oturumlarda birbirine iki aykırı görüşü ifade eden konuşmacı bunları ‘veya’ ile bağlarsa fikrin doğru ya da yanlış olmasına bakmaksızın her zaman doğru olarak bir totoloji (PVP’=1) ancak ifadeler ‘ve’ ile bağlanırsa söylenen ifade de bir çelişki olur. (PΛP’=0)
Bir ifadenin totoloji ya da çelişki olması gerçekleşmediği durumlarda ise anlatılmak istenen ifade tamamen bir bulanık mantık (fuzzy logic) problemi haline gelir bu durumda hangi durumun ve hangi varlığın anlatılmak istenen ifadede dikkate alınamayacağı bir sonuç ortaya çıkar.
Bulanık bir mantık altında ifade edilen konuşmalarda geçen nesneler totoloji (1) ve çelişki (0) arasında herhangi bir değer aldığı için bu ad altında tanımlanmıştır. Totoloji ya da bir çelişki ifade etmeyen konuşmalarda örneğin hızlı-yavaş, soğuk-sıcak gibi kesin olan ifadeler biraz hızlı biraz yavaş, biraz soğuk ve biraz sıcak olarak kesin olmayan bir hâl alır. Böylece ikili birimler olarak kesin doğru olan totoloji ya da çelişkili bir ifade bulanık bir mantık kavramı içinde bulanık birimler haline dönüşür.
Bu durum konuşma içinde ifade edilmesi gereken fikrin ya da düşüncenin kesinlikle kaybolarak tutarsız olması anlamına gelir.
Elektroniğin her dalına, uyduların irtifalarının kontrol amacıyla, şirketlerin karar destek birimleri için de kullanılan ya da bir makinanın ya da yapay zeka ile çalışan bir bilgisayarda en optimum çözüme ulaşılmasını sağlayan bulanık mantık teorisi, bir fikrin ifade edilmesinde bir konuşmacıyı karşısındaki kişiye anlatmak istediğini ifade edemeyecek kadar zor bir duruma düşürebilir.
Cümlenin anlamlandırılması haline gelmesi olarak sözdizim (sentaks) ve kurulacak cümlenin anlamını ifade eden bilim dalı anlambilim batıda (ör. Noam Chomsky) insan aklında şekillenen bir dilbilim çalışması olarak kabul edildiğinden sözdizimi biyolojinin bir dalı olarak görülür. Abdülkahir el-Cürcani (ö.1078-1079) Delailü'l-İ'caz adlı eseri ile sözdizimi ile cümlenin anlamı arasında ilişkiyi anlatan bir kitap yazmıştı.
Cümle içinde sesbilim (phonology) kurallarına uygun olarak söylenen sözcüklerin karakterini temsil eden sözdizimi (sentaks) her ne kadar cümlenin içindeki gramatik yapının (biçimbilim, morphology) kuruluşunu belirliyor olsa da bazen dilin kullanımında kural dışı cümleler anlamı tamamen bulanık hale getirebilir. Cümledeki dilin bileşenleri biçimi, içeriği ve kullanımı tamamen anlamsal olarak anlatılmak istenilen ifadenin karşı tarafa tam olarak aktarılması anlamına gelir.
Dilbilimin sadece cümlenin gramatik yapısından başka bir yapıyı dikkate almaması karşısında cümlenin neyi ifade ettiğini, neden ve kimin için söylendiğini ifade eden simgesel iletişim aracı olan olan edimbilim (pragmatics) iletişim halinde olan karşılıklı sözceler olarak anlam kazanır. Bir cümlenin anlambilim kuralları altında ifade edilmesi ile birlikte en önemli husus cümlenin edimbilim kuralları altında neden ve niçin söylendiğinin de ifade edilmesi gerekir. Edimbilim salgın dolayısıyla çok sık yapılmakta olan videokonferans ve sosyal medyada en dikkate alınması gereken bir konu olarak uzaktan iletişimin de temeli olarak 'hikayelerin, sunumların, ifadelerin' anlatılmasını sağlayan 'kim, kime, neyi, ne şekilde söylenmesi gerektiğinin' belirlenmesini sağlar. Farklı dinleyiciler için tutarlı bir iletişimin temelini edimbilim (pragmatics) sağlar.
Demek ki konuşma içinde anlambilim olarak karşılıklı konuşmalar içinde veya herhangi bir sosyal medya yazışmasında yazılan ifadelerin belirli bir sentaks içinde kurulması ile birlikte çok önemli olan bir diğer husus edimbilim (pragmatics) olarak bilinen kurala uyulması, konuşmanın kavramsal olarak bulanık mantık kavramı ile söylenmediğini ortaya koyar.
ARKEOTEKNO
[1] https://mindwingconcepts.com/blogs/news/social-pragmatics-on-video-calls-distant-socializing-distance-learning-and-working-from-home
[2] http://www.circassiancenter.com/cc-turkiye/edebiyat/genel_konular/130_dilfelsefesi-2.htm
[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Fuzzy_logic
[4] https://compsciedu.com/Computer-Architecture/UGC-NET-computer-science-question-paper/discussion/12942
Sayfa Yorumları (0)
Yorum Bırakın