BABİLLİLER VE MATEMATİK (BABYLONIAN MATHS)

BABİLLİLER VE MATEMATİK (BABYLONIAN MATHS)

S. Vedat Karaarslan

Arkeolog- Y. Mühendis

Babillilerde matematik, tapınak ve sarayın idari faaliyetlerinin hesabı, çalışma süreleri hesabı , yemeklerin dağıtımı ile ilgili hesaplardan dolayı kullanılmıştır. Günümüzde Pisagor teoremi olarak bilinen formülü Babilliler antik Grekler'den önce biliyor ve uyguluyorlardı.

Babilliler bizim günümüzde kullandığımız 10 lu sisteme karşın 60 lı sayı sistemini kullanırlardı. Daha önceki toplumların kullandığı 10 ve 12 li sayı sistemi ile uyumlu olması için de 60 lı sistem seçilmişti. Bu sistemin seçilmesinin nedeni bir elin 4 parmağında olan 12 adet boğumun elin 5 parmağı ile çarpılması ile elde edilen rakamın 5 x 12 = 60 rakamının elde ediliyor olmasıdır.

Altmış rakamı aynı zamanda Babilli kozmoloji bilginleri tarafından da tespit edilen şekliyle dünyanın Güneş ve Jüpiter karşısında 60 günlük periyotlarla konumunun daha hesaplanabilir olduğunu ortaya koymuşlardı. Yıldız gözlemciliği pratik ihtiyaçlar olarak Ay yılı 29 veya 30 günlü 12 aydan oluşmaktaydı. Astroloji gelecek ile kehanet yapılmak üzere kullanılıyordu. Dünyanın ilk horoskop ' u (yıldız haritası) m.ö.410 yılında Babil'de yapılmıştı.Babilliler 1 yıl ve katlarında gökyüzündeki yıldızların hep aynı konuma geldiklerini biliyorlardı.

Bir alış veriş sırasında bir yumruğun sıkılarak 1 yumruk (60), iki yumruk (120), üç yumruk (180) şeklinde sayılması ile elde edilen rakamsal değer, malın sayılarla değerinin karşılığını ortaya koyardı.

Saatin 60 dakika, bir günün 24 saat bir dairenin çeverisinin 360 derece olmasının temelinde hep bu 60 lı sistemden gelen aritmetik yaklaşım yer alır.

Sayılar yazılırken 1ve 10 için bir sembol diğer rakamlar için ikişer sembol kullanılırdı.

Örneğin 8 in karesi olan 64 için 14 yazılırdı. Bu 1 x14 + 4 x 60⁰ olarak değer kazanırdı.

Bir başka örnek olarak 9 rakamının karesi için ise 121 yazılırdı. Bu da 1 x 60 + 21x 60⁰demekti.

Sayıların yazımında basamakları gösteren herhangi bir işaret olmadığı için sayıların kaç olduğuna rakamların genel hükmünün ifade ettiği duruma göre karar verilirdi.