ANTİK ÇAĞDA PARANIN KARŞILIĞINI BULAN ALET: SEKOMATA

Bilindiği üzere parayı M.Ö. 560-546 tarihlerinde ilk kez Krezus döneminde Lidyalılar kullandılar, bunun en büyük gerekçesi ve nedeni günümüzde Salihli olarak bilinen antik adı Paktolos olan Sart Çayı'ndan altın üretimi yapmış olmalarıdır, Hititlerin, Asurluların, Ugaritlilerin, Babillilerin kullandığı yöntem, ağırlığa dayalı ölçü birimidir, şekel adı verilen gümüş halka ve çubuklar 12.4 gram ağırlığında hazırlanırdı, bu yöntem bir nevi malın ederi karşılığında taraflarca kabul edilen birimler üzerinden ticari bir sistem olup mal değiş tokuşu değildir. 40 şekel 1 MA.NA olarak adlandırılırdı ve 490-496 gram gelirdi, aslında Lidya sikkeleri halka ve çubuk gümüşlerin her ticari işlemde tartılmasına karşın Lidyalılar tarafından standardize hale getirilmiş değerli madenlerin alaşımından yapılmış ve üzerleri mühürlenerek paraya resmiyet kazandırılmasıdır...

Bu açıdan bakıldığında aslında şekel/mina/ma.na olarak adlandırılan bu ağırlık ölçüleri de Lidyalılarda olduğu gibi değil ama bir nevi Asurlar, Babiller ve Hititler tarafından bazı dönemlerde aynı birim olarak bazı dönemlerde ise farklı ağırlık birimleri olarak bugünkü anlamda olmasa da bir nevi para anlamında kullanılmıştır, bu gümüş çubuk ve halkalar dolaşımda ticari amaç için de kullanılıyordu, ancak Hitit şekelinin yanında Asur ve Babil şekeli 8.3 gram, Ugarit şekeli 9.5 gram idi, paranın etimolojik anlamı Avesta dilinde 'par' olarak 'eş değerini vermek' anlamına gelir, Asur Ticaret Kolonileri Çağı olan m.ö. 1950 tarihinde Kültepe'ye ticaret için gelen çok geniş ticari işlemler bu gümüş çubuk ve halkalar ile bazen de direkt mal değiş tokuşu olarak gerçekleşmiştir.

Günümüzde Mart 2024 tarihi itibarıyla 12 gram gümüşün fiyatı 270 TL dir. İnce elbisenin fiyatı 30 şekel (30 X 270 ­= 30.270 TL), Mavi yün elbise 20 şekel, koyun 1 şekel (3340 TL), keçi 0.75 şekel (2511 TL).

Yunan ve Roma’da ise talanton, mina, libra, chous kullanılmıştır. Agora gibi pazar yerlerinde sekomata (ölçü taşı, resimde Antalya Mnara antik kentinde bulunan bir sekomata vardır.) ya da mensa pondraria olarak adlandırılan bu standartları ölçen kaplar bulunurdu.

ARKEOTEKNO